Đức Phật thường dạy ta biết sống vô thường, biết tận hưởng trọn vẹn niềm vui, mỗi ngày trôi qua là một giây phút quý báu. Vạn vật vô thường, đời người vô thường, gạt bỏ những ưu tư, sầu lo mà biết an phận, hài lòng với những gì mình có. Vô thường là gì? Mấy ai hiểu được ý nghĩa của nó? Phải chăng vô thường là chân lý tuyệt đối?
Vô thường là gì?
Theo Wikipedia định nghĩa về sự vô thường là không chắc chắn, luôn có sự thay đổi, không trường tồn, nó là một trong 3 tính chất của sự vật, là đặc tính chung của mọi sự sinh ra có điều kiện, tức là thành, trụ, hoại không (sinh, trụ, dị, diệt). Có thể nói, Vô thường là phép quán chiếu, hay nói một cách khác, vô thường là một đối tượng trong tu tập quán chiếu. Từ đó, Vô Thường là một phép thực tập Định trên Vô Thường. Rất sâu sắc và lớn rộng về nghĩa và về tính diệu dụng của định vô thường.
Các nhà khoa học đã chứng minh được một lý lẽ tự nhiên đó là vô thường chính là thực tại không bao giờ tĩnh, nó luôn trong trạng thái động và không bao giờ có ngoại lệ.
Vô thường chính là không bình thường. Các sự vật hiện tượng không bao giờ ở mãi trong một trạng thái nhất định mà chúng luôn chuyển động, thay đổi hình dạng, trạng thái từ lúc ban đầu đến biến dị và cuối cùng là sự tan rã.
Khoa học cũng chứng minh các tế bào trong cơ thể ta luôn thay đổi và theo mỗi thời kỳ 7 năm các tế bào cũ sẽ đổi mới hoàn toàn. Một điều không thể tránh khỏi chính là sự thay đổi này làm cho con người lớn lên, già đi và chết. Cơ thể của năm trước không phải là của năm nay, từng phút giây trong cơ thể đều có sinh và tử.
Trong Phật giáo, vô thường rất quan trọng vì đó là cơ sở của lý thuyết và thực hành trong cuộc sống. Tất cả những sự vật hiện tượng- cho dù là phần tình cảm ngoại biên, tâm lý hay ngoại cảnh thuộc tự nhiên đều chính là sự vô thường. Con người luôn thay đổi và chuyển tiếp từ trạng thái không hiểu biết đến trạng thái có ý thức và luôn thừa nhận đó chính là ý nghĩa vô thường.
Thân vô thường sẽ có sinh, lão, bệnh, tử – thiên tai ,bệnh tật ,tai nạn bất thường, cuộc đời nay còn mai mất.
Tâm vô thường: Hàng loạt những suy nghĩ xáo trộn trong đầu mà ta cho là tâm mình thực chất nó chỉ là tâm hư vọng, không phải là tâm chân thật. Hư vọng nó bị chi phối bởi vô thường, sanh diệt, tâm niệm của mình thay đổi theo từng phút, theo ngoại cảnh cho nên ta mới có cảm giác buồn, thương, giận. Cho đến khi ta qua được giai đoạn hết ưu phiến sẽ chuyển sang “tâm viên, ý mã” vô thường trong tâm.
Tóm lại, vô thường là vạn vật luôn thay đổi.
Hoàn cảnh xung quanh ta có vô thường?
Luật vô thường chi phối tất cả, chẳng những thân, tâm ta vô thường mà hoàn cảnh xung quanh ta cũng là vô thường.
– Thời gian vô thường: Tháng ngày hối hả trôi qua, đời người ngắn ngủi, thoáng chốc đã già. Chỉ những ai biết hiểu đời thì mới qua một ngày vui một ngày, sống thanh thản, thoải mái.
– Hạnh phúc vô thường: Hạnh phúc là do chính mình tạo ra. Vui sướng là mục tiêu cuối cùng của đời người. Hạnh phúc là cảm giác, cảm nhận, cái quan trọng nhất chính là ở tâm trạng từ bi hỷ xả.
– Tiền bạc vô thường: Tiền không phải là tất cả, đừng quá xem trọng đồng tiền và càng không nên lãng phí chúng. Khi ra đời chẳng có, khi chết cũng chẳng mang đi. Người khôn biết kiếm tiền, biết tiêu tiền đúng lúc đúng chỗ. Làm chủ đồng tiền, đừng bo bo làm tôi tớ cho nó.
– Thế gian vô thường: Tài sản của bạn có thể bị mất đi vì thiên tai, hỏa hoạn, pháp lệnh của chính quyền, trộm cướp, con cái,… Hãy xem danh vọng vẻ vang là quá khứ, địa vị là tạm thời với hiện tại, sức khỏe mới chính là cuộc sống tương lai của ta. Người hiểu đời coi việc lo liệu cho con cái là nghĩa vụ, là niềm vui, đừng mong gì sự báo đáp.
Chúng ta thường nghe câu: “Thương hải biến vi tang điền” (Bãi bể biến thành ruộng dâu). Đọc trong sử sách chúng thấy biết bao cảnh “vật đổi, sao dời” hay những câu thơ như “Dấu xưa xe ngựa hồn thu thảo, nền củ lâu đài bóng tịch dương” đã đủ nói lên sự vô thường của hoàn cảnh.
Phải chăng vô thường là chân lý tuyệt đối?
Về mặt sự vật hiện tượng: Vô thường là một điều không ai có thể thay đổi. Bất cứ một sự vật hiện tượng nào cũng không thể tránh được những sự chi phối của vô thường. Trong Kinh Phật có câu “Vô thường thị trường”.
Về mặt bản thể: Đạo Phật luôn cho con người biết được cuộc đời có 2 mặt tồn tại song song. Các nhà sư luôn muốn bài trừ sự mê muội, ngăn chặn con người chạy theo những vật dục. Nếu có mắc bệnh thì dùng “vô thường” mà trị cho đến khi lành bệnh sẽ cho một thứ thuốc khác bổ ích và quý báu hơn.
Trong kinh Lăng nghiêm đức Phật dùng tiếng chuông để chỉ bày cho ngài A Nan phân biệt cái “biến đổi tiêu diệt” với cái “thường còn không thay đổi” đó là Tánh Giác chúng sinh.
Hiểu được vô thường là gì con người sẽ giữ được bình tĩnh trước những sự biến đổi của hoàn cảnh xảy ra một cách bất ngờ trong cuộc sống và sẽ thản nhiên trước những sự chia ly, mất mát vốn có của cuộc đời. Chỉ khi biết vô thường con người mới chán ngán với những thú vui tạm bợ và đi tìm cho mình những niềm vui chân thật, cái hạnh phúc chân chính của đời người. Cuộc sống là vô thường, sống ngày nào hãy biết yêu thương, vui vẻ và an lạc ngày đó.