Cây lúa là một trong năm loại cây lương thực chủ yếu của thế giới. Bên cạnh đó cây lúa cũng rất thân thuộc với bao thế hệ người Việt Nam, khi mà từ bắc chí nam nơi đâu cũng có những cánh đồng lúa xanh bát ngát, đúng như câu ca dao:
Việt Nam đất nước ta ơi
Mênh mông biển lúa đâu trời đẹp hơn
Cây lúa đã đi vào lòng người Việt Nam bằng chính những câu ca dao như thế đó, giản dị và gần gũi nhưng lại không kém phần tự hào khi mà Việt Nam là một trong những nước xuất khẩu lúa gạo lớn nhất thế giới.
1/ Đặc điểm của cây lúa:
Cây lúa có chiều cao từ 1m-1,8m, với các phiến lá mỏng, hẹp khoảng 2-2,5cm và dài 50-100cm. Màu sắc của cây lúa tùy thuộc vào thời kì tăng trưởng và phát triển, khi mới gieo trồng thì có màu xanh, đến khi chin và thu hoạch thì lúa ngả sang màu vàng, tính thời điểm gieo hạt đến lúc thu hoạch thì mất khoảng 90-180 ngày tùy theo các giống lúa.
2/ Gieo trồng cây lúa như thế nào là đúng?
Với kinh nghiệm hàng ngàn năm trồng lúa thì ông cha ta đã đúc kết được những kinh nghiệm quý báu, mà muốn được một vụ mùa bội thu chúng ta không thể bỏ qua đó là “nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống”.
Nhất nước: đó là điều hiển nhiên bởi vì không có một loại cây trồng nào sống mà không cần đến nước cả, đặc biệt là cây lúa, bởi vì cây lúa sống trong những đồng ruộng ngập nước cho nên để cây lúa phát triển tốt nhất thì khi gieo trồng cần phải chú ý đến mực nước trong ruộng.
Nhì phân: phân bón cũng là một trong những yếu tố quan trọng giúp cho cây lúa phát triển tốt hơn, tuy nhiên cũng phải bón đúng giai đoạn và đúng loại phân thì cây lúa mới hấp thu tốt được.
Tam cần: cần cù là một trong những đức tính làm nên một vụ mùa bội thu, người nông dân phải dậy từ rất sớm trải qua “một nắng, hai sương” suốt 3-6 tháng thì mới có thể thu hoạch được những hạt lúa tròn đều và chắc mẫm, tạo ra những hạt gạo đầy dinh dưỡng và thơm ngon.
Tứ giống: và điều quan trọng cuối cùng đó là giống, phải chọn được giống lúa tốt thì mới có thể cho được năng suất tốt.
Gieo trồng cây lúa không lúa không phải là chuyện dễ dàng, một năm nước ta trồng từ 2-3 vụ lúa tùy theo khu vực, việc gieo trồng lúa trải qua 3 giai đoạn chính:
Giai đoạn ươm hạt và cấy mạ: trước khi được gieo xuống đất hạt lúa phải được ngâm trong nước khoảng 72h và cứ mỗi 24h là thay nước một lần, sau đó được đãi sạch vỏ và được ủ thêm 20-30h nữa trước khi được gieo xuống đất. Giai đoạn mạ sẽ kéo dài trong 40-60 ngày tùy theo vụ mùa, khi đó người nông dân phải ra đồng cấy lại mạ cho thẳng và đều hàng để cây lúa có không gian phát triển tốt hơn.
Giai đoạn tăng trưởng và phát triển: đây cũng là giai đoạn vất vả nhất trong việc trồng lúa, lúc này người nông dân phải ra đồng làm lúa, chăm lo lượng nước trong ruộng, đồng thời phải bón phân, làm sạch cỏ dại và dọn những ổ sâu, chuột hại lúa nhằm tạo điều kiện cho cây lúa phát triển tốt hơn.
Giai đoạn gặt: đây là giai đoạn được mong chờ nhất trong suốt vụ mùa nhưng cũng không kém phần vất vả, khi những cánh đồng lúa lúa đã ngả sang màu vàng và các bông lúa đã trĩu nặng hạt, thì từng tốp người nông dân lại hăng hái ra đồng gặt lúa, và cũng phải gặt nhanh vì nếu lúa chín quá thì hạt lúa sẽ rụng xuống đất đấy.
Lúa sau khi gặt xong sẽ được bó lại từng bó và cho vào máy tuốt lúa và xay ra những hạt gạo trắng ngần. Đồng thời các bác nông dân cũng phải ra đồng cày bừa cho đất bằng phẳng để chuẩn bị cho vụ tiếp theo.
3/ Vai trò của cây lúa:
Tuy chăm sóc cây lúa vất vả như vậy nhưng cây lúa lại mang đến cho chúng ta rất nhiều công dụng.
Lúa nước thì được sử dụng vào những bữa cơm hằng ngày, hoặc được xay ra thành bột để làm các loại bánh như bánh xèo, bánh bèo, bánh chuối. Lúa nếp thì được sử dụng cho các loại bánh truyền thống như bánh chưng, bánh tét, bánh ú, và được xay ra để là các loại bánh khác như bánh dày, bánh ít.
Lúa non thì được sử dụng để làm cốm.
Ngay cả thân cây lúa sau khi được lấy hạt thì cũng có công dụng rất hiệu quả, rơm thường được phơi khô để dự trữ hoặc là nhóm lửa, làm thức ăn cho gia súc, và có thể được dùng làm ổ cho gia súc gia cầm.Ngày nay, chúng ta lại còn phải triển thêm những sản phẩm thủ công mỹ nghệ có giá trị kinh tế.
Cây lúa đóng vai trò rất quan trọng trong đời sống của mỗi dân Việt Nam nói riêng và thế giới nói chung, vừa là nguồn lương thực chủ yếu hàng ngày vừa góp mặt ở những món bánh truyền thống. Nhiều công dụng là thế tuy nhiên chăm sóc cây lúa là một chuyện không hề dễ dàng vì thế chúng ta nên trân trọng từng hạt lúa hạt gạo vì đó là biết bao mồ hôi và công sức của người nông dân.